Diagnostyka, terapia i koszty nowotworów złośliwych w aspekcie produktów ubezpieczeniowych Nationale-Nederlanden w Polsce

Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce powodując w 2018 roku 25,9% zgonów mężczyzn i 23,1% zgonów kobiet. Stanowią one istotny problem zdrowotny przede wszystkim u osób w młodym i średnim wieku (25–64 lat). Zjawisko to jest szczególnie widoczne w populacji kobiet, w której od kilku lat nowotwory są najczęstszą przyczyną zgonów przed 65. rokiem życia, stanowiąc 31% zgonów młodych i 48% zgonów kobiet w średnim wieku. W 2018 roku do Krajowego Rejestru Nowotworów wpłynęły informacje o niemal 167,5 tys. nowych zachorowaniach na nowotwory i 101,4 tys. zgonach z ich powodu. W 2018 roku w stosunku do roku poprzedniego nastąpił niewielki wzrost zachorowań: o 1 120 u mężczyzn i 1 451 u kobiet. W stosunku do poprzedniego roku, liczba zgonów wskutek nowotworów wśród mężczyzn zwiększyła się o 803, a wśród kobiet o 944.

W populacji kobiet wiodącymi umiejscowieniami nowotworów nadal pozostają: pierś, płuco i jelito grube (okrężnica, odbytnica i odbyt). Nowotwory płuca utrzymują pierwszą pozycję wśród nowotworowych przyczyn zgonów kobiet (17,5%), wyprzedzając nowotwory piersi (15%). Dominujące wśród kobiet nowotwory piersi charakteryzowały się w ciągu minionego półwiecza stale rosnącą zachorowalnością. Trendy umieralności na raka piersi zmieniały się kilkukrotnie w ciągu ostatnich trzydziestu lat. Początkowy wzrost umieralności został zahamowany w połowie lat 90 ubiegłego wieku, a w latach 1996–2010 notowano spadek umieralności. W okresie 2010–2018 nastąpiła niekorzystna zmiana trendu, a współczynnik umieralności wzrósł o około 16,5%. Trzecią najczęstszą przyczyną zgonów wskutek nowotworów złośliwych u kobiet w ciągu ostatnich kilku lat pozostają raki jelita grubego.

Najczęstszym nowotworem mężczyzn jest nowotwór gruczołu krokowego z udziałem niemal 20%, charakteryzujący się największą dynamiką wzrostu zachorowalności przy utrzymującym się w pierwszej dekadzie XXI wieku plateau umieralności, która jednak od 2004 roku wykazuje tendencję wzrostową. W populacji mężczyzn od prawie 15 lat obserwuje się spadek zachorowalności i umieralności na nowotwory płuca, co należy wiązać przede wszystkim ze zmniejszeniem w ostatnich dekadach odsetka palących mężczyzn. Nowotwory złośliwe płuca są drugim nowotworem mężczyzn, nadal jednak są dominującą nowotworową przyczyną zgonu.

Według prognoz Krajowego Rejestru Nowotworów do 2025 r. nastąpi wzrost liczby zachorowań wśród kobiet o 25,1 % (do 99,5 tys.) i o 13,9 % wśród mężczyzn (do 90,4 tys.). Prognozy wskazują, że w ciągu najbliższych 5 lat liczba pacjentów onkologicznych może wzrosnąć o 15 proc., zaś w perspektywie 10 lat o 28 proc. Z tego powodu bardzo istotne są kwestie dostępu pacjentów do szybkiej diagnostyki i leczenia nowotworów w Polsce.

W Polsce można ograniczyć umieralność na nowotwory poprzez wprowadzenie wzajemnie ze sobą skoordynowanych działań z obszaru zdrowia publicznego oraz działań medycyny naprawczej. Dostęp do diagnostyki i leczenia nowotworu w możliwie wczesnej fazie zaawansowania raka przekłada się na wyższe efekty kliniczne leczenia i dłuższe zycie chorego. W Polsce prawie 1,17 mln osób żyje z chorobą nowotworową rozpoznaną w ciągu poprzedzających 15 lat, z czego u 870 tys. diagnozę postawiono w ciągu poprzedzających 10 lat. Istnieje konieczność zwiększenia czujności onkologicznej zarówno społeczeństwa, jak i personelu medycznego. Można to osiągnąć przez edukację zdrowotną oraz systemowe rozwiązania dla POZ i innych działów opieki zdrowotnej oraz skuteczniejsze wdrażanie programów zwalczania chorób nowotworowych. 

Pierwszym krokiem w celu koordynacji opieki nad pacjentem onkologicznym było wprowadzenie na początku 2015 r. karty diagnostyki i leczenia onkologicznego (karta DiLO), która umożliwia m.in.: zniesienie limitów na badania diagnostyczne; wyznaczenie maksymalnych terminów realizacji dla poszczególnych etapów leczenia; skrócenie kolejek dla pacjentów z podejrzeniem raka i wprowadzenie tzw. szybkiej terapii onkologicznej; promowanie tzw. interdyscyplinarnego leczenia onkologicznego, w tym zwiększony udział lekarzy rodzinnych oraz wprowadzenie funkcji koordynatora leczenia (asystenta pacjenta) nadzorującego proces leczenia, wyznaczone terminy, wspierającego pacjenta informacyjnie, administracyjnie i organizacyjnie. Niestety nie wszędzie chory jest sprawnie i szybko leczony i diagnozowany.

W 2019 r. rozpoczęto pilotaż Krajowej Sieci Onkologicznej, w ramach którego przetestowane zostaną nowe rozwiązania służące objęciu pacjenta kompleksową i koordynowaną opieką onkologiczną. Jednym z głównych celów Krajowej Sieci Onkologicznej jest zaopiekowanie się pacjentem onkologicznym od momentu postawienia rozpoznania poprzez cały proces terapeutyczny, w tym: ułatwienie dostępu do informacji, dzięki uruchomieniu infolinii, koordynacja procesu leczenia na wszystkich jego etapach oraz monitorowanie efektów leczenia. Pilotaż opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci onkologicznej polega na utworzeniu sieci ośrodków onkologicznych w województwie dolnośląskim, podlaskim, pomorskim i świętokrzyskim. Zakończenie realizacji programu pilotażowego opieki nad świadczeniobiorcą w ramach sieci onkologicznej nastąpi w IV kwartale 2021 r. Nowa organizacja opieki ma poprawić wyniki leczenia onkologicznego. W ramach programu analizowana i oceniana jest kompleksowość diagnostyki na podstawie ścieżek postępowania w 5 wybranych typach nowotworów – najczęściej występujących w Polsce – rak piersi, płuca, jajnika, jelita grubego i gruczołu krokowego. Równolegle z pilotażem sieci onkologicznej prowadzone będą prace mające na celu przygotowanie i wdrożenie ustawy o Krajowej Sieci Onkologicznej, która umożliwi pacjentom z całego kraju dostęp do kompleksowej i koordynowanej opieki onkologicznej. Docelowo dopiero wdrożenie Krajowej Sieci Onkologicznej przyczyni się do uzyskania oczekiwanych efektów, jakimi są poprawa bezpieczeństwa i jakości leczenia onkologicznego, wzrost satysfakcji pacjenta oraz optymalizacja kosztowa opieki onkologicznej. W zakresie kompleksowej opieki onkologicznej w 2019 r. wprowadzono przepisy tworzące Breast Cancer Unit, a w najbliższym czasie planowane jest wprowadzenie również Lung Cancer Unit, Prostate Cancer Unit, Colorectal Cancer Unit, Gynecologic Oncology Unit oraz zmian w hematologii dorosłych. Procedowane rozwiązania wymagają dokonania zmian w zakresie koszyka świadczeń gwarantowanych oraz dostosowania sposobu finansowania, nie wymagają jednakże gruntownej jego przebudowy.

Wprowadzona w lutym 2020 r. uchwała Rady Ministrów w sprawie przyjęcia programu wieloletniego pn. Narodowa Strategia Onkologiczna na lata 2020–2030 zawiera propozycje działań mające na celu ograniczenie zachorowań na choroby nowotworowe w Polsce. Jej realizacja zaplanowana na kolejne 10 lat stanowi próbę odwrócenia niekorzystnych trendów oraz obniżenia kosztów wynikających z obciążenia pacjentów chorobami nowotworowymi. Głównym celem strategii jest wzrost odsetka osób przeżywających 5 lat od zakończenia terapii onkologicznej. Zwiększeniu powinna ulec wykrywalność nowotworów we wczesnych stadiach, a obniżeniu umieralność. Nowe rozwiązania powinny się przyczynić do wyeliminowania negatywnych zjawisk w onkologii, takich jak fragmentacja opieki, rozproszenie świadczeń i ośrodków onkologicznych, które dotychczas wpływały na jakość leczenia onkologicznego, a co za tym idzie – na szanse pacjentów na wyleczenie z choroby nowotworowej.

Z racji na ograniczenia kadrowe i finansowe w zakresie publicznej opieki zdrowotnej zalecane jest posiadanie produktów ubezpieczeniowych wspierających pacjenta w procesie diagnostyki choroby nowotworowej. Powinno być to zarówno wsparcie finansowe, jak i informacja i koordynacja drogi pacjenta w systemie.