Cel pracowniczych planów kapitałowych (PPK) i pracowniczych programów emerytalnych (PPE) jest taki sam – chodzi o to by pracodawca pomagał swoim pracownikom budować poduszkę finansową na tzw. jesień życia. PPE i PPK to programy zakładane przez pracodawców. Pracownicy, którzy uczestniczą w PPE i PPK otrzymują od pracodawców dodatkowe środki, odprowadzane na indywidualne rachunki PPE i PPK, gdzie są inwestowane do czasu wypłaty, która powinna nastąpić co do zasady po ukończeniu przez uczestnika PPE i PPK 60. roku życia.
PPK a PPE – podobieństwa i różnice
Po co na rynku dwa pozornie takie same produkty? PPE działa na rynku od ponad 20 lat, jednak nie stał się programem powszechnym. Krótko mówiąc względnie niewielka część pracodawców zdecydowała się na uruchomienie PPE i wspieranie emerytalnej przyszłości swoich pracowników. Wynika to z faktu, że PPE jest uruchamiane dobrowolnie przez pracodawców i to oni są głównym źródłem finansowania wpłat do PPE.
Sprawdź: IKE, IKZE i PPK to sposób na godne życie na emeryturze
Skoro PPE nie rozwiązało problemu gromadzenia dodatkowych oszczędności na emerytury, uruchomiony nowy program – PPK, który jest obowiązkowy dla pracodawców. Do połowy 2021 r. PPK będzie wdrożone przez wszystkie podmioty zatrudniające w Polsce. PPK jest wdrażane w ramach czterech fal. W 2019 r. PPK uruchomiły największe firmy, zatrudniające powyżej 250 osób. W 2020 r. PPK wprowadziły małe i średnie firmy z zatrudnieniem między 20 a 249 osób. Z początkiem 2021 r. obowiązkiem wdrożenia PPK zostały objęte podmioty z sektora finansów publicznych oraz pozostałe podmioty zatrudniające. Z wdrażania PPK są zwolnione trzy grupy podmiotów .
PPE a PPK – porównanie dla firm
Z punktu widzenia firmy, poza dobrowolnością i obowiązkowością wprowadzania PPE i PPK, pozostałe różnice mają charakter bardziej techniczny, co nie znaczy, że mniej istotny. W PPE ciężar finansowania wpłat leży niemal wyłącznie po stronie pracodawcy (pracownicy mogą dobrowolnie odprowadzać wpłaty dodatkowe). W PPK są trzy źródła finansowania wpłat – wpłaty podstawowe obowiązkowo odprowadzają zarówno pracodawcy, jak i pracownicy. Do tego dochodzą również wpłaty państwowe. Zarówno pracodawca, jak i pracownik ma możliwość dobrowolnego odprowadzania wpłat dodatkowych.
Różnice między PPE i PPK występują też w zakresie uruchamiania programu oraz bieżącej obsługi. W PPE pracodawca może negocjować z instytucją finansową indywidualne warunki dla swojej firmy (m.in. zakres funduszy w które inwestowane są środki, wysokość ich opłat). To niewątpliwy plus, jednak uciążliwością może być obowiązek rejestracji PPE w Komisji Nadzoru Finansowego. W przypadku PPK, pracodawcy wybierając instytucję finansową bazują na jednakowej ofercie danej instytucji dla wszystkich firm . Zaletą PPK jest jednak prosty i elektroniczny proces zawarcia umowy o zarządzanie PPK (umowa między pracodawcą a instytucją finansową, która uruchamia proces w firmie) oraz brak konieczności rejestracji PPK w KNF.
Sprawdź: Jak wybrać solidnego partnera do zarządzania Pracowniczymi Planami Kapitałowymi?
W zakresie bieżącej obsługi programu, w przypadku PPE pracodawca ma pewien stopień elastyczności w kształtowaniu szczegółowych warunków funkcjonowania programu (m.in. warunki i tryb przystępowania pracowników, w tym dokładne kryteria w zakresie uczestnictwa, sposób deklarowania wpłat dodatkowych, terminy naliczania składek). Są one określane przez pracodawcę w umowie zakładowej, która jest zawierana z reprezentacją pracowników. Pracodawca ma zatem sporą swobodę w kształtowaniu wewnętrznych procedur w zakresie obsługi PPE. W przypadku PPK, ramy i wytyczne dla procedur w zakresie obsługi programu są ujednolicone dla wszystkich firm – wyznacza je ustawa o PPK oraz interpretacje tej ustawy wydawane przez Polski Fundusz Rozwoju. By ułatwić pracodawcom administrowanie PPK, opracowano Standard Rekomendowany przez Grupę Projektową PPK.
| PPE | PPK | |
|---|---|---|
| Obowiązek wdrożenia | Nie. |
Tak, do połowy 2021 r. wszyscy pracodawcy mają obowiązek wdrożenia PPK (za wyjątkiem podmiotów zwolnionych wymienionych w przypisie). Więcej tutaj. |
|
Obowiązek zapisania pracowników |
Nie – zapis do programu na podstawie dobrowolnej deklaracji przystąpienia pracownika. |
Tak, automatyczny zapis dla wszystkich zatrudnionych spełniających kryteria ustawy o PPK w wieku 18-55 lat. Zatrudnieni w wieku 56-69 lat przystępują na podstawie deklaracji. Więcej na temat zasad zapisu pracowników tutaj. |
|
Pracownicy uprawnieni do uczestnictwa |
Program dedykowany pracownikom w rozumieniu ustawy o PPE. Szczegółowe kryteria (indywidualne dla danego podmiotu) określa pracodawca w umowie zakładowej (zawierana między pracodawcą a pracownikami). |
Program dedykowany zatrudnionym w rozumieniu ustawy o PPK – osoby za które pracodawca odprowadza składki emerytalno-rentowe. Jednolite kryteria w zakresie zapisów ustanawia ustawa o PPK (więcej na ten temat tutaj) |
|
Rejestracja programu w KNF |
Tak, obowiązkowy warunek utworzenia. |
Nie – utworzenie w wyniku zawarcia umowy o zarządzanie z instytucją finansową. |
|
Finansowanie wpłat |
Pracodawca – obowiązkowo finansuje składki podstawowe. Pracownik – może zadeklarować odprowadzanie składek dodatkowych. |
Pracownik – obowiązkowa składka podstawowa, dobrowolna składka dodatkowa |
|
Szczegółowe zasady dotyczące działania programu (m.in. zapis pracowników, możliwość wystąpienia) |
Brak ujednoliconych zasad – podstawa prawna: Umowa zakładowa (zawierana między pracodawcą a pracownikami). |
Ujednolicone zasady – podstawa prawna: Ustawa o PPK oraz interpretacje przepisów wydawane przez PFR. |
|
Przekazywanie danych przez pracodawcę do instytucji finansowej |
Brak ujednoliconej praktyki rynkowej – schemat wypracowywany przez pracodawcę i instytucję finansową. |
Ujednolicona praktyka rynkowa – w oparciu o Standard Rekomendowany |
|
Oferta instytucji finansowej |
Tworzona dla danego podmiotu. |
Ujednolicona dla wszystkich podmiotów. |
Kiedy PPE zwalnia pracodawcę z utworzenia PPK?
PPK stopniowo staje się programem powszechnym – wdrożono go w firmach, które zatrudniają co najmniej 20 osób. Pracodawcy, którzy oferują swoim pracownikom PPE, nie muszą uruchamiać PPK. Konieczne jest jednak spełnienie dwóch warunków. Pierwszy dotyczy składki podstawowej odprowadzanej przez pracodawcę w PPE – musi wynosić ona co najmniej 3,5% wynagrodzenia. Drugi warunek to stopień partycypacji pracowników w PPE – w programie musi uczestniczyć przynamniej 25% osób zatrudnionych. Podmioty, które są objęte obowiązkiem wdrożenia PPK w ramach tzw. IV fali, czyli podmioty z sektora finansów publicznych oraz firmy zatrudniające poniżej 20 osób, z wyłączeniem podmiotów wskazanych w przypisie, mogą nie wdrażać PPK jeśli na dzień 1 stycznia prowadzą PPE, które spełnia powyższe warunki.
Podmioty, które prowadzą PPE, lecz zawiesiły naliczanie i odprowadzanie składek podstawowych lub też mają opóźnienie w odprowadzaniu tych składek do PPE przez okres dłuższy niż 90 dni, muszą wdrożyć PPK (ustawa o PPK stosuje się do nich od 91 dnia zawieszenia naliczania i odprowadzania składek na PPE). Jeśli PPE uległo likwidacji lub wysokość składek podstawowych obniżono poniżej 3,5% lub partycypacja pracowników PPE spadła poniżej 25% (według stanu na 1 stycznia lub 1 lipca), od kolejnego dnia ustawa o PPK ma zastosowanie w stosunku do tego podmiotu.
PPE a PPK – porównanie dla uczestników
PPE różni się od PPK także z punktu widzenia uczestników. Pierwszy aspekt to grono uprawnionych. W PPK i w PPE mogą gromadzić środki osoby, które pracują w podmiocie gdzie działa dany program i nie ukończyły 70. roku życia. Biorąc pod uwagę formę zatrudnienia, w PPK może oszczędzać szersze grono zatrudnionych niż w PPE. Do PPK mogą być zapisani „zatrudnieni”, czyli osoby za które pracodawca odprowadza składki emerytalno-rentowe (oprócz pracujących na podstawie umowy o prace są to m.in. osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia), a do PPE „pracownicy”, czyli węższa grupa osób.
Dodatkowo w PPK kryteria uczestnictwa są jednakowe u wszystkich pracodawców, gdzie funkcjonuje program – wyznacza je ustawa o PPK. Natomiast w PPE to pracodawca ustanawia szczegółowe wytyczne w zakresie uczestnictwa, które należy spełnić by móc do programu przystąpić. Oznacza to, że PPE może nie być dostępny dla tak szerokiego grona pracowników jak PPK. Zwracamy również uwagę, że do PPE pracownicy przystępują wyłącznie na swój wniosek (po spełnieniu kryteriów), a do PPK zatrudnieni, którzy spełnią kryteria są zapisywani albo automatycznie (osoby w wieku 18-55 lat) albo na swój wniosek (osoby w wieku 56-69 lat).
Druga różnica to źródło finansowania wpłat. W PPE głównym finansującym jest pracodawca – to on jest zobowiązany do odprowadzania wpłat podstawowych (w wysokości do 7% wynagrodzenia). Pracownicy mogą, ale nie muszą odprowadzać wpłaty dodatkowej. W PPK wpłaty pochodzą z trzech źródeł – pracodawca obowiązkowo dokonuje wpłat w wysokości 1,5% wynagrodzenia brutto pracownika, pracownik dokłada obowiązkową wpłatę dodatkową w wysokości 2% swojego wynagrodzenia , a państwo dodaje wpłatę powitalną w wysokości 250 zł i dopłaty roczne w kwocie 240 zł. Pracodawca i pracownik mogą zadeklarować wpłaty dodatkowe (każda ze stron podejmuje decyzję niezależnie) – pracodawca do 2,5% wynagrodzenia brutto pracownika, a pracownik do 2% swojego wynagrodzenia.
Trzeci aspekt to warunki wypłaty pieniędzy zgromadzonych w PPE i PPK. By skorzystać z pełni korzyści podatkowych, uczestnicy PPE i PPK powinni wypłacać środki po ukończeniu 60. roku życia. Pieniądze można jednak wycofać wcześniej – i tu PPE i PPK dość mocno się różnią. Z PPK kapitał można wypłacić w każdym momencie – to tzw. zwrot (wiąże się to z utratą korzyści podatkowych, więcej na ten temat tutaj). Uczestnik PPK ma także możliwość dokonania dwóch „specjalnych” wypłat, które pozwalają cieszyć się pełnią korzyści podatkowych. Pieniądze z PPK można wypłacić w sytuacji poważnego zachorowania (do 25% środków, brak konieczności zwrotu) lub w celu pokrycia wkładu własnego przy zaciąganiu kredytu hipotecznego (do 100% środków, konieczność zwrotu w ciągu 15 lat). W przypadku PPE kapitał można wypłacić dopiero po zakończeniu stosunku pracy z podmiotem, gdzie działa PPE (pieniądze są wycofywane jedynie w formie wypłaty transferowej na IKE, więcej na ten temat tutaj).
| PPE | PPK | |
|---|---|---|
|
Osoby uprawnione do uczestnictwa |
Program dedykowany pracownikom w rozumieniu ustawy o PPE – węższa grupa osób niż w PPK. Szczegółowe kryteria określane przez danego pracodawcę w umowie zakładowej – mogą być uzależnione m.in. od stażu pracy. Do programu mogą przystąpić osoby, które nie ukończyły 70. roku życia. |
Program dedykowany zatrudnionym w rozumieniu ustawy o PPK – osoby, za które pracodawca odprowadza składki emerytalno-rentowe (szersza grupa osób niż w PPE, która dodatkowo obejmuje m.in. osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia). Jednolite kryteria dotyczące uprawnionych określane przez ustawę o PPK. Do programu mogą przystąpić osoby: (1) zatrudnione zgodnie z definicją ustawy o PPK (2) z 90-dniowym stażem pracy (3) w wieku 18-69 lat. Szczegółowe informacje na ten temat tutaj. |
|
Obowiązkowość uczestnictwa w programie |
Nie – zapis na podstawie dobrowolnej deklaracji przystąpienia pracownika. |
Program quasi-obowiązkowy. Automatyczny zapis dla wszystkich zatrudnionych w wieku 18-55 lat spełniających kryteria, lecz możliwość rezygnacji z uczestnictwa w każdym momencie. Zatrudnieni w wieku 56-69 lat przystępują na swój wniosek. |
|
Możliwość rezygnacji |
Tak, zgodnie z zasadami określonymi w umowie zakładowej. |
Tak, w każdym momencie. |
|
Finansowanie wpłat |
Pracodawca – składki podstawowe. Pracownik – może zadeklarować odprowadzanie składek dodatkowych. |
Pracownik – obowiązkowa składka podstawowa, dobrowolna składka dodatkowa. |
|
Stawki wpłat |
Pracodawca – do 7% wynagrodzenia pracownika (wysokość dopłaty określona w umowie zakładowej). Pracownik – samodzielnie określa w deklaracji (w skali roku wpłaty nie mogą przekroczyć 4,5-krotności średniego miesięcznego wynagrodzenia). |
Pracownik – podstawowa 2%, dodatkowa do 2% - samodzielnie określana. |
|
Wypłata pieniędzy z programu w dowolnym momencie |
Brak możliwości (możliwość wypłaty środków dopiero po zakończeniu stosunku pracy z pracodawcą – wypłata jedynie w postaci wypłaty transferowej na IKE). |
Tak, wypłata środków na konto bankowe. Wypłata wiąże się z utratą preferencji podatkowych (zwrot dopłat państwowych, 30% wpłat pracodawcy przekazywane na konto i subkonto w ZUS uczestnika PPK, potrącany podatek od dochodów kapitałowych z wpłat pracownika i pracodawcy, jeśli wypracowały dodatnią stopę zwrotu). Więcej tutaj. |
|
Wypłata na specjalne cele – zachowanie preferencji podatkowych |
Nie |
Tak. Możliwość wypłaty: (1) w sytuacji poważnego zachorowania uczestnika PPK, jego małżonka lub dziecka (2) na pokrycie wkładu własnego przy zaciąganiu kredytu hipotecznego. Więcej tutaj. |
|
Wypłata z zachowaniem wszelkich preferencji podatkowych |
Po ukończeniu 60. roku życia przez uczestnika lub po ukończeniu 55. roku życia i nabyciu uprawnień emerytalnych. Sposób wypłaty środków jest określony w umowie zakładowej. |
Po ukończeniu 60. roku życia przez uczestnika PPK. Sposób wypłaty środków reguluje ustawa o PPK. Więcej tutaj. |
|
Dziedziczenie zgromadzonych środków |
Tak. Zwracamy uwagę, że w przypadku osób, które ukończyły 70 lat, a nie złożyły wniosku o wypłatę, kapitał jest wypłacany automatycznie. |
Tak. |
|
Co dzieje się z wpłatami do programu |
Wpłaty są inwestowane w ramach: funduszy inwestycyjnych lub pracowniczych funduszy emerytalnych lub ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych lub zarządzania zagranicznego |
Wpłaty są inwestowane w ramach: funduszy inwestycyjnych lub funduszy emerytalnych lub ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych. Więcej tutaj. |
--
1 PPK nie wdrażają: (1) mikroprzedsiębiorcy, jeśli wszystkie osoby zatrudnione złożą podmiotowi zatrudniającemu deklarację rezygnacji z uczestnictwa w PPK; (2) samozatrudnieni, którzy zatrudniają, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tego podmiotu, osobę fizyczną, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby; (3) pracodawcy, którzy wdrożyli w firmie PPE (szczegóły w akapicie niżej).
2 Oferty między instytucjami finansowymi się różnią, jednak dana instytucja finansowa nie może różnicować swojej oferty pomiędzy poszczególnymi pracodawcami. Ramy oferty w zakresie PPK wyznacza ustawa o PPK, która określa m.in. rodzaj funduszy w które mogą być inwestowane środki, szczegółowe limity w zakresie polityki inwestycyjnej.
3 Pracownicy, których łączne wynagrodzenie ze wszystkich źródeł w danym miesiącu nie przekracza 1,2-krotności minimalnego wynagrodzenia, mają możliwość obniżenia wpłaty podstawowej do 0,5%.
